چهل حدیث از چهارده معصوم(ع) درباره ویژگی‌های نماز| ۱

گفتار معصوم اول، پیامبر اسلام(ص):
۱. رسول اکرم(ص) در ضمن وصایای خود به ابوذر فرمود:
«يَا أبَاذَرَ إنَّ اللّهَ جَعَلَ قُرَّةَ عَيْنِي فِي الصَّلاَةِ، وَحَبَّبَها إلَيَّ، كَمَا حَبَّبَ إلَى الْجَائِعِ الطَّعَامَ... وَإنَّ الْجَائِعَ إذَا أَكَلَ الطَّعامَ شَبُعَ وَأَنَا لاَ أَشْبَعُ مِنَ الصَّلاَةِ.
ای ابوذر! همانا خداوند، نور چشم مرا در نماز قرار داد، و نماز را محبوب من نمود، چنانکه غذا را محبوب انسان گرسنه نمود، همانا انسان گرسنه، هنگامی‌که غذا بخورد سیر می‌شود، و من از نماز، سیر نمی‌شوم».[1]
 
٢. «مَا بَيْنَ الْمُسْلِمِ وَ بَيْنَ أَنْ يَكْفُرَ أنْ یَتْرُكَ الصَّلاَةَ الْفَرِيضَةَ مُتَعَمِّداً أَوْ يَتَهَاوَنَ بِهَا فَلاَ يُصَلِّيِها.
فاصله‌ی بین مسلمان و کفر، همین است که نماز واجب را از روی عمد، ترک کند، یا بر اثر سستی، نماز نخواند».[2]
شرح: یعنی کسی که نماز واجب را عمداً و یا از روی سستی و سبک شمردن نماز، ترک کند، از مرز اسلام خارج شده و کافر گشته است.
 
٣. «لاَ تُضَيِّعُوا صَلاَتَكُمْ، فَإنَّ مَنْ ضَيَّعَ صَلاَتَهُ حُشِرَ مَعَ قَارُونَ وَ هَامَانَ،وَكَانَ حَقَّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ يُدْخِلَهُ النَّارَ.
نماز خود را تباه نسازید، چرا که هرکس نمازش را تباه سازد، با قارون (سرمایه‌دار مخالف موسی(ع)) و هامان (نخست‌وزیر فرعون) محشور می‌گردد، و بر خدا سزاوار است که او را در آتش دوزخ بیفکند».[3]
 
4. «لاَ يَزَالُ الشَّيْطَانُ ذُعْراً مِنَ الْمُؤْمِنِ مَا حَافَظَ عَلَى الصَّلَواتِ الْخَمْسِ فَإذَا ضَيَّعَهُنَّ تَجَرَّأَ عَلَيْهِ، فَأَدْخَلَهُ فِي الْعَظائِمِ.
شیطان همواره از مؤمن، هراسان و ترسان است تا آن هنگام که او مراقب انجام کامل نمازهای پنج‌گانه باشد، پس هرگاه او، آن نمازها را تباه سازد (مانند اینکه بدون شرائط و با شتاب انجام دهد) شیطان بر او جرأت می‌یابد، و او را به گناهان بزرگ وارد می‌سازد».[4]
 
5 و 6. سلمان می‌گوید: در محضر رسول خدا(ص) در سایه‌ی درختی به سر می‌بردیم، آن حضرت، شاخه‌ای از آن درخت را گرفت، و آن را تکان داد، برگ‌های آن ریخته شد، به حاضران فرمود: «آیا از من نمی‌پرسید این چه‌ کاری بود که کردم؟».
گفتیم: «ای رسول خدا! علّت این کار را به ما خبر بده»، فرمود:
«إنَّ اَلْعَبْدَ اَلْمُسْلِمَ إذَا قَامَ إلَى الصَّلاَةِ تَحْتاتَتْ عَنْهُ خَطَايَاهُ، كَمَا تَحْتاتَتْ ورقُ هَذِهِ اَلشَّجَرَةِ.
همانا بنده مسلمان، هرگاه به نماز ایستاد، گناهان او می‌ریزد، همان‌گونه که برگ‌های این درخت می‌ریزد».[5]
 
۷. «رَكْعَتَانِ خَفِيفَتَانِ فِي تَفَكُّرٍ خَيْرٌ مِنْ قِيَامِ لَيْلَةٍ.
دو رکعت نماز سبک درصورتی ‌که همراه با تفکّر و اندیشه باشد بهتر از عبادت سراسر یک‌ شب است».[6]

 

گفتار معصوم دوم، حضرت زهرا(س):
۰۸ حضرت زهرا(س) در ضمن شمارش فلسفه‌ی برخی از دستورهای اسلام، چنین فرمود:
«فَجَعَلَ اللَّهُ الْإيمَانَ تَطْهِيراً لَكُمْ مِنَ الشِّرْكِ، وَالصَّلاَةَ تَنْزِيهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ.
خداوند، ایمان را وسیله‌ی پاک ‌سازی شما از آلودگی شرک، و نماز را برای دوری و پاک نمودن شما از تکبّر (در برابر حقّ) قرار داد».[7]
 
گفتار معصوم سوم، امام علی(ع):
9. «كَتَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ لِمحمّد بْنِ أَبِي بَكْرٍ: إرْتَقِبْ وَقْتَ الصَّلاَةِ فصَلِّهَا لِوَقْتِهَا وَ لاَ‌‌‌ تُعَجِّلْ بِهَا قَبْلَهُ لِفَرَاغٍ وَ لا تُؤَخِّرْهَا عَنْهُ لِشُغُلٍ.
امیرمؤمنان علی(ع) برای (نماینده‌اش) محمّد بن ابی بکر نوشت: در انتظار وقت نماز باش، آن را در وقتش بخوان، هنگام فراغت، شتاب نکن که آن را قبل از فرا رسیدن وقتش بخوانی، و هنگام شغل و سرگرمی، آن را از وقتش، تأخیر نینداز».[8]
 
۱۰. از وصایای امیرمؤمنان علی(ع) در بستر شهادت، این بود:
«وَ اللَّهَ اللَّهَ فِي الصَّلاَةِ فَإنَّهَا عَمُودُ دِينِكُمْ.
خدا را، خدا را، درباره‌ی نماز، چرا که نماز ستون دین شما است».[9]
 
11. «لِكُلِّ شَئٍ وَجْهٌ، وَ وَجْهُ دِينِكُمْ الصَّلاَةُ.
هرچیزی دارای صورت است، صورت دین شما، نماز می‌باشد».[10]
 
۱۲. «إنَّ عَمُودَ الدِّينِ الصَّلاَةُ، وَ هِيَ اول مَا يُنْظَرُ فِيهِ مِنْ عَمَلِ إبْنِ آدَمَ، فَإنْ صَحَّتْ نُظِرَ فِي عَمَلِهِ وَ إنْ لَمْ تَصِحَّ لَمْ يَنْظُرْ فِي بَقِيَّةِ عَمَلِهِ.
همانا نماز، ستون دین است، و آن نخستین عمل انسان است که به آن توجّه می‌شود، اگر صحیح باشد، به سایر اعمال او توجّه می‌گردد، ولی اگر صحیح نباشد، به سایر اعمال او توجّه نمی‌گردد».
 
 ۱۳. «وَ إعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَئٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلاَتِكَ.
بدان که تمام اعمالت، تابع نمازت خواهند بود».[11]
[یعنی: اگر نماز، پذیرفته شود، سایر اعمال نیز پذیرفته می‌شود، وگرنه، سایر اعمال نیز پذیرفته نشود]
 
گفتار معصوم چهارم، امام حسن مجتبی(ع):
14. هرگاه امام حسن مجتبی(ع) می‌خواست نماز بخواند، زیباترین لباس خود را می‌پوشید، شخصی پرسید: «ای فرزند رسول خدا! چرا زیباترین لباس خود را در نماز می‌پوشی؟».
آن حضرت در پاسخ فرمود:
«إنَّ اَللَّهَ جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّي، وَ هُوَ يَقُولُ: «خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» فَأحَبُّ أَنْ أَلْبِسَ أَجْوَدَ ثِيَابِي.
خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد، و به همین جهت من لباس زیبا برای راز و نیاز با پروردگارم می‌پوشم، که او می‌فرماید: «زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد برگیرید» (اعراف-۳۱) پس به همین علّت دوست دارم که زیباترین لباسم را (هنگام نماز) بپوشم».[12]
 
۱5. «إنَّ مَنْ طَلَبَ الْعِبَادَةَ تَزَكَّى لَهَا إذَا أَضَرَّتِ النَّوَافِلُ بِالْفَرِيضَةِ فَارْفُضُوهَا.
هرکس هوای عبادت دارد، دل را برای آن، پاک می‌کنند، و هرگاه نمازهای مستحبّی به نمازهای واجب ضرر رسانید (باعث آسیب‌ رسانی به یکی از صفات و ابعاد نمازهای واجب شد)، نمازهای مستحبّی را ترک کنید».[13]

۱6. «مَنْ أَدَامَ الإخْتِلاَفَ إلَى الْمَسْجِدِ، أَصَابَ إحْدَى ثَمَانٍ: آيَةً مُحْكَمَةً، وَ أَخاً مُسْتَفَاداً، وَ عِلْماً مُسْتَطْرَفاً، وَ رَحْمَةً مُنْتَظرَةً، وَ كَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَى الْهُدَى أَوْ تَردّهُ عَنْ ردّىَّ، وَ تَرْكَ الذُّنُوبِ حَيَاءً أَوْ خَشْيَةً.
هرکه همواره به مسجد (برای نماز) رفت ‌و آمد کند یکی از هشت فایده به او برسد: ۱- بهره‌مندی از آیه‌ی روشنی از قرآن ۲- یافتن رفیق نیک ۳- فراگیری علم تازه 4- برخورداری از رحمتی که در انتظارش بوده 5. شنیدن سخنی که راهنمای راه باشد 6- یا مانع انحراف گردد ۷- یا موجب ترک گناه از روی حیا شود ۸- یا موجب ترک گناه بر اثر ترس، گردد».[14]
 
گفتار معصوم پنجم، امام حسین(ع):
۱۷- روز عاشورا، هنگامی‌ که وقت ظهر فرا رسید، ابوثَمامه‌ی صیداوی (یکی از یاران امام حسین(ع)) به آسمان نگاه کرد و سپس به امام عرض کرد: «ظهر شده است». امام حسین(ع) به آسمان نگریست و سپس به ابو ثمامه فرمود:
«ذَكَرْتَ الصَّلاةَ، جَعَلَكَ اللَّهُ مِنَ الْمُصَلِّينَ الذَّاكِرِينَ.
نماز را به یاد آوردی، خداوند تو را از نمازگزاران یادکنندگان خدا قرار دهد».
 سپس نماز را در همان میدان درگیری، به جماعت خواندند، پیکر یکی از اصحاب آن حضرت به نام «سعید بن عبدالله حنفی» (که سپر امام واقع شده بود) آماج سیزده تیر از جانب دشمن شد و همان‌دم پس از نماز امام حسین(ع) شهید گردید».[15]
 
گفتار معصوم ششم، امام سجّاد(ع):
18. إنَّ الْعَبْدَ لاَ يَقْبَلُ مِنْ صَلاتِهِ إلّا مَا أَقْبَلَ عَلَيْهِ مِنْهَا بِقَلْبِهِ...
«همانا نماز بنده پذیرفته نمی‌شود مگر آنچه را که با قلبش به نماز توجّه کرده است».[16]
 
۱۹. «أَمَّا حَقُّ الصَّلاةِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهَا وِفَادَةٌ إلَى اللَّهِ، وَ أَنَّكَ قَائِمٌ بِهَا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ، فَإذَا عَلِمْتَ ذَلِكَ كُنْتَ خَلِيقاً أَنْ تَقُومَ فِيهَا مَقَامَ الذَّلِيلِ، الرَّاغِبِ، الرَّاهِبِ، الْخَائِفِ، الرَّاجِي، الْمِسْكِينِ، الْمُتَضَرِّعِ»...
«حقّ نماز بر تو آن است که بدانی ورود به درگاه خداوند است، و در حال نماز، در پیشگاه خدا ایستاده‌ای، بنابراین شایسته است که همچون بنده‌ای ذلیل، خواهنده، بیمناک، ترسان، امیدوار، درمانده و زار بایستی...»[17]
 
۲۰. «مَنِ إهْتَمَّ بِمَوَاقِيتِ الصَّلاَةِ لَمْ يَسْتَكْمِلْ لَذَّةَ اَلدُّنْيَا».
«آنکه به وقت‌های نماز، اهمیّت بدهد، لذّت دنیا را کامل نخواهد کرد».[18]
شرح: یعنی چنین فردی، همواره در فکر نماز و سخن با خدا است و دیگر به لذت‌ها و عیش‌های دنیا دل نمی‌بندد، تا از آن به طور کامل بهره‌مند شود.

 

پی‌نوشت‌ها:
[1] امالی شیخ طوسی، ج ۲، ص 141.
[2] وسائل الشیعة، ج 3، ص ۲۹.
[3] وسائل الشیعة، ج ۳، ص ۱۹.
[4] وسائل الشیعة، ج ۳، ص ۱۹.
[5] امالی شیخ طوسی، ج ۱، ص ۱۷۰.
[6] بحار، ج ۸4، ص ۲4۰.
[7] شرح نهج‌البلاغة ابن ابی الحدید، ج۱6، ص ۲۱۱.
[8] بحار، ج ۸۳، ص 14.
[9] نهج‌البلاغة، نامه 4۷.
[10] بحار، ج ۸۲، ص ۲۲۷.
[11] نهج‌البلاغة، نامه ۲۷.
[12] تفسیر عیّاشی، ج ۲، ص 14 - بحار، ج ۸۳، ص۱۷5.
[13] تحف العقول، ص ۲6۷.
[14] تحف العقول، ص 258.
[15] مقتل الحسين مقرّم، ص ۲۹4 و ۲۹6.
[16] المواعظ العددیّة، ص ۲۷۰.
[17] تحف العقول، ص ۲۹4.
[18] فروع کافی، ج ۳، ص ۲۷۵.